طرفداران فیلم کمدی سیاه کلاسیک “دکتر استرنج لاو” (ساخت سال ۱۹۶۴ میلادی) با بازی “پیتر سلرز” لحظه‌ای را به یاد می‌آورند که دکتر دیوانه به رئیس جمهور درباره “شکاف رستاخیز” قریب الوقوع بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی هشدار می‌دهد. آن زمان به نظر می‌رسید که بقای کشور ناگهان به سوراخ‌های بی ربط در زمین بستگی پیدا کرده بود. اکنون هراس ما از “شکاف بالون” است.
دو هفته پیش پیدا کردن فردی حتی در سطوح بالای دولت ایالات متحده که چیز‌های زیادی را درباره برنامه نظارت بر بالن چین بداند کار دشواری به نظر می‌رسید. با این وجود، اکنون مشخص است که تلاش چین بیش از یک دهه در حال انجام بوده است. براساس یک گزارش اطلاعاتی طبقه بندی شده که روز پنجشنبه توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده منتشر شده چین ناوگانی از بالن‌ها را برای انجام عملیات نظارتی ساخته که بر فراز بیش از ۴۰ کشور در پنج قاره پرواز کرده اند.
سیاست همواره اطلاعات و سیاستگذاری امنیت ملی را پیچیده می‌سازد. با این وجود، از زمانی که بالن چینی اولین بار در تاریخ ۲ فوریه بر فراز مونتانا مشاهده شد تاثیر این رخداد بسیار ناگوار بوده است. آن چه در حال ظهور است ناخوشایند و بی ثابت کننده خواهد بود. ما شاهد گشوده شدن جبهه تازه‌ای در رویارویی ایالات متحه و چین خواهیم بود که به ابعادی مشابه ابعاد جنگ سرد نزدیک خواهد شد.
قلمروی رویارویی چینی – امریکایی در حال گسترش است: بیش از یک دهه فضا عرصه‌ای با نظارت چینی و امریکایی بر آن و ماهواره‌های دو کشور دامنه‌ای دارای ظرفیت بالقوه برای درگیری میان دو کشور محسوب می‌شد. اکنون ما می‌بینیم که رقابت چین برای بهره برداری از دامنه “فضای نزدیک” و در جو فوقانی با عجله‌ای قابل توجه در حال پیشرفت است.
بیایید با بررسی تلاش‌های چین برای توسعه این فناوری پشت پرده بالن را بررسی کنیم.
چینی‌ها به سختی آن را مخفی نگه داشته اند و در مقاله‌ای منتشر شده در سال ۲۰۱۹ میلادی که درباره “استفاده از فضای نزدیک” توسط دو استاد حقوق چینی به نگارش درآمده بود نوشته شده است:”عملیات در منطقه بالاتر از ۱۸ کیلومتری آینده فعالیت‌های موجود در فضای هوایی را نشان می‌دهد”.
در آن مقاله حقوقی به شرکتی مستقر در شنژن در چین به نام “کوانگ چی” اشاره شده بود که در سال ۲۰۱۰ میلادی تاسیس شد و پیشگام در عملیات بالن بوده است. در آن مقاله دانشگاهی آمده است:”کوانگ چی در حال توسعه بالن‌های مملو از هلیوم و انواع دیگر وسایل نقلیه سبک‌تر از هوا برای تامین نیاز‌های مرتبط با نظارت هوایی، ارتباطات، گردشگری نزدیک به فضا و انتقال اینترنت بی سیم (وای فای) به مناطق دورافتاده است”. این مقاله در مجله حقوق بین الملل دانشگاه پنسیلوانیا منتشر شده بود.
تلویزیون دولتی CCTV چین از پرتاب یک بالن توسط کوانگ شی در سال ۲۰۱۶ میلادی از نیوزیلند خبر داده بود و تصاویر آن در یوتیوب موجود است. کارشناسان ارشد چین به طور علنی از تلاش شان برای سیطره بر فضای دامنه نزدیک گفته اند. در مقاله‌ای منتشر شده در سال ۲۰۱۸ میلادی در نشریه ارتش آزادیبخش خلق چین با استناد به مطلبی از “نیویورک تایمز” آمده است:”نزدیک فضا به یک میدان نبرد تازه در جنگ مدرن تبدیل شده است”. در مقاله‌ای منتشر شده در سال ۲۰۲۰ میلادی توسط دو اسراتژیست چینی که نشریه “تایمز” آن را بازیابی کرده آمده است:” از منظر عملکرد سلاح تسلیحات نزدیک فضا از مزایای غیر قابل مقایسه‌ای نسبت به تسلیحات سنتی برخوردار هستند”.
بدیهی است که عملیات بالن برای چینی‌ها معنادار است. ایالات متحده دارای پایگاه‌های نظامی در ژاپن و نقاط دیگر جهان است و می‌تواند از آن پایگاه‌ها برای پرواز‌های روزانه با استفاده از هواپیما‌های پی -۸ و سایر هواپیما‌های نظارتی استفاده کند که می‌توانند به طرز خطرناکی به حریم هوایی چین نزدیک شوند. چین گزینه‌های مشابهی را در اختیار ندارد.
یک مقام سابق اطلاعاتی امریکا به من گفت که تعداد عملیات “شناسایی حساس” ((SRO امریکا از حدود ۲۵۰ پرواز در سال در دهه قبل به چند هزار پرواز سالانه یا سه یا چهار پرواز در طول روز به میزانی قابل توجه افزایش یافته است. در نتیجه، تلاش چین برای استفاده از بالن راهی برای جمع آوری اطلاعات محسوب می‌شود. چین از زمان آزمایش سلاح ضد ماهواره خود در سال ۲۰۰۷ میلادی به دنبال تسلط بر دامنه فضایی بوده است. با این وجود، این طرح برای تسلط فضایی به دلیل انقلاب ماهواره‌های تجاری ایالات متحده دچار ایجاد فضایی مملو از سردرگمی شده است. شرکت اسپیس ایکس با مالکیت “ایلان ماسک” تقریبا ۲۵۰۰ ماهواره در مدار پایینی زمین برای ارائه اینترنت پهن باند در اختیار دارد. آمازون با پروژه کویپر خود قصد دارد حدود سه هزار ماهواره را راه اندازی کند.
پروژه گوگل قصد دارد در سال ۲۰۱۱ میلادی دست کم ۳۰۰ بالن را در ارتفاعات بالا قرار دهد و سرمایه گذاری مشابه سرمایه گذاری‌های پیش‌تر ذکر شده را انجام دهد. در نتیجه، ممکن است چین از این که مرز‌های بالایی آن مسدود شود دچار بیم و هراس شده باشد.
بیایید به یک انگیزه احتمالی دیگر برای فعالیت‌های چین نگاه کنیم. چین در رسانه‌های داخلی خود مدعی شده که پنتاگون برنامه‌های تهاجمی برای استفاده از بالن‌های ارتفاع بالا را در پروژه‌هایی مانند “ابر صاعقه دار” (Thunder Cloud) دارد.
به نظر می‌رسد در اینجا حق با چینی‌ها است. براساس اخبار دفاعی پنتاگون “ابر صاعقه دار” نام تمرینات ارتش امریکا در سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی در نروژ برای آزمایش مفهوم جنگ “عملیات چند منظوره” پس از انجام آزمایشی مشابه در اقیانوس آرام در سال ۲۰۱۸ میلادی بوده است.
یکی از افسران در آن پروژه در ارتش امریکا می‌گوید:”ما به دنبال عملیاتی کردن استراتوسفر هستیم”. ویدئویی نشان می‌دهد که ارتش امریکا یکی از بالن‌های دارای قابلیت قرارگیری در ارتفاع بالای خود را راه اندازی می‌کند.
سرهنگ “دنیل کاربلر” فرمانده بخش دفاع موشکی و فضایی ارتش امریکا در سال ۲۰۲۰ میلادی گفته بود:”این تنها کار شگفت انگیزی است که ما می‌توانیم با بالن‌های ارتفاع بالا انجام دهیم”.
با توجه به چنین تاریخچه‌ای چالش بعدی “دیپلماسی بالن” است. تاکنون وضعیت در این حوزه فاجعه بار بوده است. چین با ارسال بالن نظارتی خود بر فراز ایالات متحده باعث آغاز دور سمی فعلی تنش در روابط دیپلماتیک دو کشور شد.
“آنتونی بلینکن” وزیر خارجه امریکا قصد داشت به چین سفر کند تا جلساتی را برای بازسازی گفتگوی چینی – امریکایی با همتایان چینی خود داشته باشد. این سفر پس از ماجرای بالن لغو شد. این در حالیست که مشخص بود شی خواستار ملاقات با بلینکن علیرغم کشف بالن بر فراز آسمان امریکا بود.
همان طور که برخی تصور می‌کردند ارتش آزادیبخش خلق چین عملیات سرکشانه‌ای انجام نداده بود. ارتش چین این روز‌ها بدون کسب تاییدیه از سوی شی کاری انجام نمی‌دهد. در عوض، به نظر می‌رسد این وضعیتی بوده که مقام‌های نظامی گمان نمی‌کردند یک عملیات اطلاعاتی می‌تواند پیامد‌های سیاسی فاجعه باری به دنبال داشته باشد. ماجرای بالن نشان داد چین برای هماهنگی سیاستگذاری‌های خود به نهادی، چون شورای امنیت ملی نیاز دارد.
“جو بایدن” رئیس جمهور امریکا به دلیل ماجرای بالن از سوی منتقدان جمهوری خواه اش مورد حمله قرار گرفته است. او تصمیم گرفت دستور ساقط کردن بالن را صادر کند. با توجه به فشار اعمال شده از سوی جمهوری خواهان و خشم شدید آنان این یک تصمیم سیاسی غیر قابل اجتناب برای بایدن بود، اما تصمیم که در زمانی ناگوار اتخاذ شد.
تاثیر ساقط کردن بالن را به طور خلاصه می‌توان در کلام “شیه فنگ” معاون وزیر خارجه چین که قرار بود به زودی سفیر تازه پکن در واشنگتن باشد مشاهده کرد. او گفته بود:” کاری که ایالات متحده انجام داده به طور جدی بر تلاش‌های هر دو طرف و پیشرفت در تثبیت روابط چین و امریکا تاثیر گذاشته است”.
به نظر می‌رسد بایدن روز پنجشنبه در تلاش بود تا از تاثیر دیپلماتیک ماجرای بالن بکاهد. او گفت:”این یک نقض بزرگ قوانین نیست. کل جمع آوری اطلاعاتی که توسط هر کشور در سراسر جهان انجام می‌شود بسیار زیاد است”.
با این وجود، واقعیت آن است که جنگ سرد تازه بین چین و امریکا در حال تعمیق می‌باشد و با رشد رقابت نظامی در هر حوزه‌ای در عرصه‌های زمینی، دریای، هوایی، فضایی و اکنون در نزدیکی فضا در جریان است.
ثبت دیدگاه