مقام‌های ایرانی سال‌ها نگران بودند که کشور‌های دیگر آنان را از منابع حیاتی آب خود محروم کنند. با این وجود، این نگرانی از ساخت یک سد بالادستی یا یک آبخیز در حال خشک شدن ناشی نشده بود. در سال ۲۰۱۸ میلادی، در میان خشکسالی شدید و افزایش دما برخی از مقام‌های ارشد ایرانی به این نتیجه رسیدند که یک یا چند کشور منطقه ابر‌های ایران را می‌دزدند.
سرتیپ «غلامرضا جلالی» از مقام‌های ارشد سپاه در سخنرانی‌ای در سال ۲۰۱۸ میلادی گفته بود: «هم اسرائیل و هم یک کشور دیگر در تلاش هستند تا ابر‌های ایران نبارند». کشوری که نام‌اش فاش نشد امارات متحده عربی بود که یک برنامه جاه طلبانه بارورسازی ابرها را آغاز کرده بود و مواد شیمیایی را به ابرها تزریق می‌کرد تا ابرها را وادار به بارندگی سازد. بدگمانی ایران با توجه به روابط پرتنش آن کشور با اکثر کشور‌های منطقه خلیج فارس تعجب‌آور نیست، اما هدف واقعی این تلاش‌ها دزدی آب نیست بلکه صرفا باریدن باران در زمین‌های خشک است.
با خشک شدن خاورمیانه و شمال آفریقا، کشور‌های آن منطقه مسابقه‌ای را برای توسعه مواد شیمیایی و تکنیک‌هایی آغاز کرده‌اند که امیدوارند بتوانند بارندگی ابرها را افزایش دهند. در غیر این صورت ابرها بی‌ثمر بالای سر ساکنان خاورمیانه شناور خواهند ماند!
با توجه به اینکه ۱۲ کشور از ۱۹ کشور منطقه به طور متوسط کمتر از ۱۰ اینچ (۲۵۴ میلی متر) بارندگی در طول سال دارند که کاهشی ۲۰ درصدی در بارندگی در طول سه دهه گذشته محسوب می‌شود دولت‌های منطقه ناامید از افزایش آب شیرین هستند و بسیاری از آنان بارورسازی ابرها را راهی سریع برای دسترسی به آب به منظور مقابله با مشکل کاهش بارندگی و کم آبی می‌دانند و از آنجایی که کشور‌های ثروتمندی مانند امارات صد‌ها میلیون دلار برای این تلاش صرف می‌کنند کشور‌های دیگر نیز به رقابت می‌پیوندند و تلاش می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که سهم عادلانه بارندگی خود را پیش از اصطلاحاً خشک شدن آسمان از دست نخواهند داد. در این میان، سوالاتی جدی در این باره قابل طرح هستند که آیا این تکنیک (بارورسازی ابرها) بارندگی کافی‌ای ایجاد می‌کند که ارزش تلاش و صرف هزینه مالی را داشته باشد؟
مراکش و اتیوپی نیز مانند ایران برنامه‌های بارورسازی ابرها را در دستور کار قرار داده اند. عربستان سعودی به تازگی یک برنامه در مقیاس بزرگ را آغاز کرده و ده‌ها کشور دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا در حال بررسی آن هستند.
چین بلندپروازانه‌ترین برنامه را در این زمینه در سراسر جهان دارد که هدف آن تحریک باران یا توقف بارش تگرگ در نیمی از آن کشور است. چین در تلاش است تا ابرها را وادار به باریدن بر روی رودخانه یانگ تسه کند رودخانه‌ای که در برخی نقاط در حال خشک شدن است.
در حالی که بارورسازی ابرها سابقه‌ای ۷۵ساله دارد کارشناسان می‌گویند این علم هنوز به اثبات نرسیده است. آنان به طور خاص نگران بارورسازی ابرها توسط یک کشور و هزینه آن برای سایر کشور‌ها به خصوص در دوره‌های وزش باد هستند و معتقدند کشور‌هایی که در راستای بارورسازی ابرها گام بر می‌دارند به تاثیر اقدامات‌شان بر سایر کشور‌ها توجهی ندارند.
دانشمندان اتمسفر می‌گویند که طول عمر یک ابر، به ویژه نوع ابر‌های کومولوس که احتمالا باران ایجاد می‌کند به ندرت بیش از چند ساعت است. گاهی اوقات طول عمر ابرها می‌تواند طولانی‌تر باشد، اما به ندرت به قدری طولانی است که به کشور دیگری برسند حتی در خلیج فارس نقطه‌ای از جهان که هفت کشور نزدیک به یکدیگر واقع شده اند.
با این وجود، چندین کشور خاورمیانه تردید کارشناسان را کنار گذاشته و در حال پیشبرد برنامه‌هایی هستند تا هر گونه رطوبتی را که می‌توانند از ابر‌های خسیس خارج کنند.
امروز رهبر بی‌چون و چرای منطقه در این عرصه امارات متحده عربی است. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی خاندان حاکم بر آن کشور دریافتند که حفظ ذخایر فراوان آب به اندازه ذخایر عظیم نفت و گاز برای حفظ جایگاه آن کشور به عنوان قطب سرمایه مالی و تجاری خلیج فارس اهمیت دارد.
در حالی که در سال ۱۹۶۰ میلادی زمانی که جمعیت آن کشور کمتر از ۱۰۰ هزار نفر بود آب کافی برای حفظ جمعیت این کشور کوچک وجود داشت تا سال ۲۰۲۰ میلادی جمعیت امارات به نزدیک ۱۰ میلیون نفر افزایش یافت و به دنبال آن تقاضا برای آب نیز با افزایش همراه بود. طبق نتایج منتشر شده در یک مقاله پژوهشی در سال ۲۰۲۱ میلادی که از سوی امارات تامین مالی شده بود ساکنان امارات متحده عربی اکنون تقریبا ۱۴۷ گالن برای هر نفر در روز آب مصرف می‌کنند در حالی که میانگین جهانی ۴۷ گالن در روز است.
در حال حاضر، این تقاضا توسط کارخانه‌های آب شیرین کن تامین می‌شود. «عبدالله المندوس» مدیر مرکز ملی هواشناسی و لرزه نگاری در امارات به «نیویورک تایمز» می‌گوید: «ساخت هر تاسیسات نمک‌زدایی آب یک میلیارد دلار یا بیش‌تر هزینه دارد و برای کار کردن به مقادیر هنگفتی انرژی به ویژه در مقایسه با بارورسازی ابرها نیاز است».
پس از دو دهه تحقیق و آزمایش برنامه بارورسازی ابر امارات در حال اجرای این طرح است. ۹ خلبان در آن کشور در حالت آماده پرواز قرار دارند و به محض آن که هواشناسانی که روی مناطق کوهستانی آن کشور تمرکز می‌کنند یک توده آب و هوای امیدوارکننده را مشاهده کردند (در حالت ایده‌آل انواع ابر‌هایی که می‌توانند تا ارتفاع ۴۰۰۰۰ پایی ساخته شوند) پرواز را انجام می‌دهند. خلبانان باید دائما آماده باشند، زیرا ابر‌های امیدوار کننده در خاورمیانه کمتر از سایر نقاط جهان هستند.
کاپیتان «مارک نیومن» خلبان ارشد بارورسازی ابرها که اهل آفریقای جنوبی است می‌گوید: «ما ۲۴ساعته در دسترس هستیم و در فاصله ۳۰ تا ۴۰ دقیقه از فرودگاه زندگی می‌کنیم و ۲۵ دقیقه به طول می‌انجامد تا در آسمان در حال پرواز باشیم. در صورت وجود ابر‌های متعدد و بالقوه بارنده مرکز بیش از یک هواپیما ارسال خواهد کرد».
امارات متحده عربی از دو ماده برای بارورسازی ابرها استفاده می‌کند: یکی ماده سنتی ساخته شده از یدید نقره و دیگری ماده تازه اختراع و ثبت شده در دانشگاه خلیفه ابوظبی که از فناوری نانو در ساخت آن استفاده شده که به گفته پژوهشگران آن دانشگاه با شرایط گرم و خشک خلیج فارس سازگارتر است.
خلبان مواد را به پایه ابرها تزریق می‌کنند و به ابر اجازه می‌دهند تا ده هزار پا توسط جریان‌های بالارونده قدرتمند بالا برود. سپس از جنبه نظری مواد بارور سازنده که از مولکول‌های رطوبت‌سنجی (جذب آب) تشکیل شده‌اند به ذرات بخار آب که یک ابر را می‌سازند پیوند زده می‌شوند. این ذره ترکیبی کمی بزرگتر است و به نوبه خود ذرات بخار آب بیش‌تری را تا زمانی که قطرات تشکیل شوند جذب می‌کند و در نهایت به اندازه کافی سنگین می‌شوند تا به صورت باران ببارند. البته این تنها در سطح نظری است.
با این وجود، بسیاری از اعضای جامعه علمی به طور کلی در مورد کارایی بارورسازی ابرها تردید دارند. یک مانع بزرگ برای بسیاری از دانشمندان جو دشواری و شاید غیرممکن بودن ثبت افزایش خالص بارندگی است.
«آلن روبوک» دانشمند جو در دانشگاه راتگرز و متخصص در ارزیابی استراتژی‌های مهندسی آب و هوا به «نیویورک تایمز» می‌گوید: «مشکل آن است که زمانی که بارورسازی ابر را انجام می‌دهید نمی‌توانید تشخیص دهید که آیا ابر در هر حال قادر به بارندگی بوده یا خیر».
«روی راسموسن» دانشمند ارشد و کارشناس فیزیک ابرها می‌گوید: «مشکل دیگر این است که ابر‌های کومولوس بلندی که در تابستان در امارات و مناطق مجاور وجود دارند می‌توانند به قدری متلاطم باشند که تعیین این که آیا بارورسازی آن تاثیری دارد یا خیر دشوار است».
اسرائیل پیشگام در باروری ابرها برنامه خود را در سال ۲۰۲۱ میلادی پس از ۵۰ سال متوقف کرد، زیرا به نظر می‌رسید که در بهترین حالت تنها دستاورد‌های جزئی در میزان بارندگی داشته است. «پینهاس آلپرت» استاد دانشگاه تل آویو که یکی از جامع‌ترین مطالعات را درباره این برنامه انجام داده می‌گوید: «این برنامه از نظر اقتصادی به صرفه و کارآمد نبود».
بارورسازی ابرها در سال ۱۹۴۷ میلادی آغاز شد و دانشمندان شرکت جنرال الکتریک تحت یک قرارداد نظامی برای یافتن راهی به منظور یخ‌زدایی هواپیما‌ها در هوای سرد و ایجاد مه برای مبهم کردن تحرکات نیرو‌ها کار کردند. برخی از این تکنیک‌ها بعداً در ویتنام برای طولانی‌تر کردن فصل بارش باران‌های موسمی به کار گرفته شد تا تامین نیرو برای ویتنام شمالی در طول جنگ ویتنام دشوارتر شود.
در حالی که علم زیربنایی باروری ابرها ساده به نظر می‌رسد در عمل مشکلات متعددی در مسیر آن وجود دارد. تمام ابرها ظرفیت بالقوه تولید باران را ندارند و حتی ابری که به ظاهر برای بارور شدن مناسب به نظر می‌رسد ممکن است فاقد رطوبت کافی باشد. چالش دیگر در آب و هوای گرم آن است که قطرات باران ممکن است پیش از رسیدن به زمین تبخیر شوند.
گاهی اوقات تاثیر بارورسازی ابر می‌تواند بیش از حد انتظار باشد و باران یا برف بیش از حد تولید کند. در بیانیه انجمن هواشناسی آمریکا آمده است: «باد‌ها می‌توانند جابجا شده و ابرها را از ناحیه‌ای که بارورسازی در آن صورت گرفته دور کرده و احتمال پیامد‌های ناخواسته را افزایش دهند».
«جیمز فلمینگ» دانشمند جو و مورخ علم می‌گوید: «شما می‌توانید یک ابر را اصلاح کنید، اما نمی‌توانید به آن بگویید که پس از اصلاح آن چه کاری انجام دهد. ممکن است برف ببارد. ممکن است از بین برود ممکن است به پایین دست برود. هم چنین، ممکن است باعث ایجاد طوفان شود».
به نظر می‌رسد این همان چیزی است که در تابستان ۲۰۱۹ میلادی در امارات اتفاق افتاد زمانی که ظاهرا بارورسازی ابرها چنان باران‌های شدیدی را در دبی ایجاد کرد که نیرو‌های امدادرسان اماراتی مجبور شدند آب را از محله‌های مسکونی سیل زده و مراکز خرید لوکس دبی خارج کنند.
علیرغم مشکلات مرتبط با جمع آوری داده‌ها در مورد کارایی بارورسازی ابرها «المندوس» می‌گوید که روش‌های به کار گرفته شده توسط امارات در بارورسازی ابرها دست کم ۵ درصد افزایش بارندگی در سال را برای آن کشور به همراه داشته اند. البته او اذعان کرد که نیاز به داده‌هایی که سال‌های بیش‌تری را پوشش دهند نیز وجود دارد تا بتوان از طریق آن جامعه علمی را متقاعد ساخت.
المندوس می‌گوید در اواخر هفته سال نو گذشته بارور شدن ابرها با طوفانی که ۵.۶ اینچ (۱۴۲ میلی متر) باران در سه روز ایجاد کرد همزمان شد میزان بارندگی‌ای که بیش از کل بارندگی امارات متحده عربی در طول یک سال محسوب می‌شد.
او با خوش بینی می‌گوید مواد جدید در فناوری نانو می‌توانند به بارورسازی ابرها کمک کنند و اگر امارات ابر‌های بیش‌تری برای بارور کردن داشته باشد می‌تواند میزان بارندگی خود را افزایش دهد. اما آن ابر‌های اضافی از کجا می‌آیند؟ او می‌گوید: «ساخت ابرها بسیار دشوار است. اما چه کسی می‌داند شاید خدا کسی را برای ما بفرستد که ایده ساختن ابرها را داشته باشد».
ثبت دیدگاه