اندیشکده «چتم هاوس» در مطلبی به قلم صنم وکیل نوشت: مذاکرات هستهای ایران در وین با هدف احیای مجدد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که پرزیدنت ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، وارد هشتمین دور خود شده است. پس از چند بار تأخیر در برگزاری مذاکرات و بروز اختلاف نظر، سرانجام به نظر میرسد آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین (معروف به ۱+۵) و ایران به رهبری دولت جدید رئیسی در سطح فنی پیشرفت کرده اند. این تا حدی به دلیل کمک روسیه و چین به بازگشت ایران به آنچه قبلاً در دوره عراقچی توافق شده بود، است و تا حدودی به این دلیل است که سناریوهای موسوم به طرح بی برای هیچ یک از طرفها جذاب نیستند.
زمان در حال سپری شدن است و پیشرفتها برای واشنگتن و اروپا که میترسند ایران در حال خریدن زمان باشد، بسیار کند است.
برجام یک توافقنامه فنی بسیار پیچیده و ۱۵۴ صفحهای است. کاهش اختلافات در مورد مسائل مرتبط با پایبندی طرفین به آن، رفع تحریمها، توالی و رفع نواقص نیازمند زمان، فضای مناسب و خلاقیت در شرایط عادی است، اما اکنون شرایط سختتر شده است، زیرا هیئت تهران از ملاقات با تیم بایدن خودداری میکند. در حالی که تمایل به توافق در میان همه طرفها همچنان بالاست و نشاندهنده گامی مهم به جلو در پرداختن به چالشهای ناشی از ایران است، سطوح شدید بیاعتمادی، محدود شدن بازه زمانی، خطر اشتباه محاسباتی و خطرات تشدیدکننده همچنان در این فرآیند وجود دارد و میتواند یک بار برای همیشه معامله را سامان دهد یا به شکست آن منجر شود.
نقاط چسبنده چیست؟
برای دستیابی به یک توافق محکم، تصمیمات سیاسی مهمی در مورد رفع تحریمها، ترتیببندی، پایبندی ایران و تقاضای تضمینها مورد نیاز است. زمانی که دولت ترامپ تحریمهایی را علیه ایران وضع کرد، بیش از ۱۵۰۰ فرد و نهاد ایرانی را تحت تحریم قرار داد و در عین حال فروش انرژی ایران را محدود و دسترسی این کشور به بازارهای مالی را ممنوع کرد. با این حال، تعدادی از این تحریمها در فهرست تحریمهای هستهای قرار نگرفته و تحت عناوین تروریستی یا حقوق بشری اعمال شدند. در حالی که ایران خواستار لغو تمامی تحریمهای دوران ترامپ شده است، دولت بایدن بعید است که تحریمهای غیرهستهای را لغو کند.
توالی انطباق و بازرسی نیز حیاتی است. تهران علیرغم پایبندی خود به توافق، با توجه به خروج آمریکا از آن، تمایلی به بازگشت به پایبندی به توافق هستهای بدون تضمین لغو تحریمهای آمریکا ندارد. از سوی دیگر، در حالی که ایران برنامه هستهای خود را به عقب برمی گرداند، چارچوبی برای نظارت بر ذخایر غنیسازی اورانیوم این کشور، سانتریفیوژهای پیشرفته و دانش پیشرفتهی آن مورد نیاز است. در این روند، اطمینان از اینکه نظارت و راستیآزمایی تأسیسات هستهای ایران توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی از سر گرفته میشود، کلیدی خواهد بود.
اما زمان در حال سپری شدن است و پیشرفت برای واشنگتن و اروپا که میترسند ایران در حال خرید زمان برای خودش باشد، بسیار کند است. مذاکره کنندگان ایالات متحده مطرح میکنند که زمان برای دستیابی به توافق بسیار محدود است و نه ماهها بلکه فقط چند هفته زمان داریم. با توجه به اینکه انتخابات کنگره آمریکا برای نوامبر ۲۰۲۲ تعیین شده است، بایدن زمان محدودی برای اختصاص دادن به این موضوع دارد، این در حالی است که انقضای برخی محدودیتهای برجام از سال ۲۰۲۳ که «بندهای غروب آفتاب» معروف هستند، همچنان یکی از موضوعات کلیدی برای گروه ۱+۵ و همچنین اسرائیل است.
ثبت دیدگاه