جنگ اسرائیل و حماس- که در حال حاضر دهمین هفته خود را می‌گذراند- باعث شده که بازگشت به روند صلح و امیدواری به رسیدن به یک توافق نهایی دورتر از همیشه جلوه کند. با این حال توقف کوتاه‌مدت جنگ و تبادل موفقیت‌آمیز گروگان‌ها نشان می‌دهد که حتی در دل یک جنگ بی‌رحمانه نیز می‌توان فضایی برای دیپلماسی یافت.
فارن‌پالیسی به جای جستجوی طرح‌هایی برای رسیدن به یک توافق صلح دائمی- که با توجه به رهبری سیاسی کنونی اسرائیل و فلسطین دور از ذهن به نظر می‌رسد- از شماری از کارشناسان دو سوال محدودتر پرسیده است.
سوال اول این است که غزه یک سال دیگر چگونه خواهد بود؟
و سوال دوم نیز این است که چه می‌توان کرد که این جنگ نیز مانند بقیه جنگ‌ها با انبوهی مسایل حل‌نشده و تهدیدات امنیتی حل‌نشده به پایان نرسد؟
نتانیاهو باید برود!
ایهود اولمرت نخست‌وزیر سابق اسرائیل مشکل اصلی این منازعه را نتانیاهو می‌داند و می‌گوید که بنیامین نتانیاهو برای حل این معضل باید هر چه زودتر کنار برود. اولمرت در پاسخ به پرسش اول پیش‌بینی می‌کند که لشکرکشی اسرائیل به غزه تا زمانی که حماس توان نظامی داشته باشد، ادامه خواهد داشت- و البته حدس زدن زمان دقیق آن سخت است، اما صادقانه باید بگویم که احتمالا این جنگ بیشتر از آن‌چه جوامع غربی آماده پذیرش و حاضر به تحمل آن هستند، طول خواهد کشید.
ایهود اولمرت در پاسخ به سوال دوم هم گفته که دقیقاً به همین دلیل هم هست که اسرائیل باید چشم‌اندازی کامل از اتفاقات بعدی ترسیم کند. البته با این پیش‌فرض که اسرائیل در پایان کارزار نظامی خود قصد، تمایل یا حتی توانایی ماندن در غزه را ندارد و بنابراین بعد از پایان جنگ باید فورا تا مرز عقب‌نشینی کند. در این صورت فلسطینی‌های میانه‌رو غزه را در اختیار خواهند گرفت- که به این دلیل که روند آرام زندگی‌شان به هم خورده، با حماس مخالفند. به موازات این تلاش اسرائیل باید یک افق سیاسی مشخص برای پایان کارزار نظامی نیز ارائه دهد. در واقع دولت اسراییل باید اعلام کند که پس از پایان کارزار، گفتگو با تشکیلات خودگردان فلسطین بر اساس راه حل دو دولتی آغاز خواهد شد- که تنها افق سیاسی است که می‌تواند ثبات، همکاری بین اسرائیل و فلسطین و همکاری بین اسرائیل و کشورهای عربی میانه‌رو را در چارچوب طرح صلح اتحادیه عرب ارائه دهد. البته شکی نیست که دولت نتانیاهو میل، توان و آمادگی انجام چنین حرکت جسورانه‌ای را نخواهد داشت و به همین دلیل باید فورا کناره‌گیری کند.
فلسطینی‌ها نیازمند مسیری به سوی حاکمیت ملی هستند
زاها حسن یکی از اعضای بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی با اشاره به نیاز فلسطین به حاکمیت ملی در پاسخ به سوال اول می‌گوید که جنگ اسرائیل علیه حماس- و مبارزات موازی آن علیه جمعیت غیرنظامی غزه- ماه‌های متمادی ادامه خواهد داشت، زیرا اسرائیل تلاش می‌کند تا توانایی‌های نظامی حماس را کاهش دهد و نقشه‌ای آشکار برای راندن فلسطینی‌ها به مناطق کوچک‌تر در جنوب غزه دارد- که عملا یک الحاق دیگر و گسترده‌تر از موارد قبلی محسوب می‌شود. به عبارت بهتر؛ قبل از جنگ حاضر فلسطینی‌ها از دسترسی به حدود ۳۵ درصد از زمین‌های قابل کشت و ۸۵ درصد از آب‌های ساحلی غزه محروم بودند. در اذهان بسیاری در اسرائیل، کوچک شدن غزه روند رسیدن به «خاورمیانه جدید» را که نخست‌وزیر اسرائیل در مجمع عمومی سازمان ملل در مورد آن صحبت کرد، تسهیل می‌کند– که ظاهرا در آن فلسطینی‌ها و خواسته‌های ملی‌شان محلی از اعراب ندارد. از این منظر می‌توان گفت که در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت، واقعیت آپارتایدی که فلسطینی‌ها در آن زندگی می‌کنند، تحت تاثیر شرایطی که هدف‌شان آوارگی دائمی فلسطینی‌هاست، بدتر خواهد شد.
اما در پاسخ به پرسش دوم؛ زاها حسن می‌گوید که هیچ‌کس به تنهایی قادر به تغییر مسیری که اسرائیل و فلسطین در حال حاضر آن را طی می‌کنند، ندارد و در واقع این امر مستلزم یک اقدام جمعی پایدار و هماهنگ از سوی جامعه بین‌المللی از قبیل شورای امنیت سازمان ملل متحد به ویژه پنج عضو دائمی آن است که بخواهند وظیفه خود را برای حفظ و حفاظت از صلح و امنیت بین‌المللی و اعمال تحریم‌های مختلف علیه اسرائیل- به دلیل نقض فاحش حقوق فلسطینی‌ها- انجام دهند. نوعی تعامل بین‌المللی- که اگر چه ممکن است سال‌ها طول بکشد؛ اما تنها راه برای تغییر پویایی بین اسرائیل و فلسطینی‌هاست.
تعیین شرایط جدید برای مذاکرات صلح
دانیل سی کورتزر سفیر سابق ایالات متحده در مصر و اسرائیل با اشاره به این که «بایدن باید شرایط جدیدی را برای مذاکرات صلح ترسیم کند»؛ در پاسخ به سوال اول به تاثیر وحشیانه کارزار نظامی اسرائیل بر فلسطینی‌های غیرنظامی اشاره کرده و می‌گوید که اداکه کارزار بمباران غزه از سوی اسرائیل درگیری طرفین را به نوعی جنگی انتقام‌جویانه و بی‌هدف شبیه کرده است و برای همین هم هست که اسرائیل باید از ادامه دادن به وعده‌های خود برای نابودی حماس دست بردارد. یک اعلام توخالی- که اسرائیل را در موقعیتی قرار می‌دهد که یا باید از هدف اعلام‌شده خود عقب‌نشینی کرده و ضعیف به نظر برسد، یا این که در جستجوی تک‌تک جنگجویان حماس، حضور بی‌پایان در غزه را انتخاب کند.
سفیر سابق آمریکا در اسرائیل در پاسخ به سوال دوم هم می‌گوید که حداقل دو عنصر ضروری برای افق سیاسی پس از توقف جنگ وجود دارد- که هم اسرائیل و هم جامعه بین‌المللی باید فوراً برنامه‌ریزی برای این موارد را آغاز کنند. به خصوص با وجود این مشکل- که نه اسرائیل و نه فلسطینی‌ها از چارچوب ذهنی آماده برای پیگیری اهداف درهم‌تنیده خود در پایان جنگ برخوردار نیستند. اسرائیل هنوز در شوک هفتم اکتبر است و هم‌چنین یک دولت بسیار افراطی را نیز در صدر امور دارد؛ و فلسطینی‌ها هم از واکنش اسرائیل به حملات حماس شوکه شده و فعلا تنها روی مقابله با اسرائیل تمرکز کرده‌اند. در این میان تشکیلات خودگردان فلسطین حتی برای اداره کرانه باختری نیز چالش‌های بسیاری دارد، چه رسد به این‌که مسئولیت غزه را نیز بر عهده بگیرد! این یعنی به احتمال زیاد مسئولیت بر دوش کشورهای خارجی خواهد بود- که باید تعهد اسرائیل به توقف شهرک‌سازی و شیوه‌های اشغالگرانه را تضمین کند و در عین حال از طرف مقابل هم تضمین بگیرد که خشونت را سرکوب خواهد کرد.
پاسخ‌های کوتاه
الیوت آبرامز محقق ارشد مطالعات خاورمیانه در شورای روابط خارجی در پاسخ به دو سوال فارن‌پالیسی می‌گوید که «فلسطینی‌ها به یک دولت جدید نیاز دارند».
عمر دجانی مشاور حقوقی سابق تیم مذاکره‌کننده فلسطین در مذاکرات صلح با اسرائیل نیز به فارن‌پالیسی می‌گوید که «ایالات متحده باید از حق وتو خودداری کند».
یوجین کنتوروویچ مدیر مرکز خاورمیانه و حقوق بین‌الملل در دانشکده حقوق آنتونین اسکالیا در دانشگاه جورج میسون نگاهی متعصبانه به منازعه حال حاضر دارد و به عنوان راه حل این درگیری‌های اخیر می‌گوید که تنها راه این است که «اسرائیل بخشی از غزه را ضمیمه خاک خودش کند»!
دایانا بوتو وکیل و تحلیلگر مستقر در حیفا که سابق بر این مشاور حقوقی ساف یا همان سازمان آزادی‌بخش فلسطین بوده؛ از نهادهای بین‌المللی و کشورهای دیگر می‌خواهد که «نگذارید اسرائیل هم‌چنان به نقض قوانین بین‌المللی ادامه دهد»!
پیتر آر. منصور استاد تاریخ نظامی در دانشگاه ایالتی اوهایو به فارن‌پالیسی می‌گوید که «تنها راه حل پایان دادن به تکرار این منازعه این است که اسرائیل با تشکیل کشور فلسطین موافقت کند».
از نگاه دانیل لوی رئیس پروژه ایالات متحده/خاورمیانه و مذاکره‌کننده سابق اسرائیل نیز «یک بحران جهانی نیازمند راه حل جهانی است و بنابراین کشورها و نهادهای مختلف بین‌المللی برای پایان بخشیدن به این بحران دست به دست هم بدهند».
منبع: شفقنا
ثبت دیدگاه