حوادث اخیر منطقه عربی به ویژه تحولات مربوط به جنگ یمن و تلاشهای ریاض برای تشکیل ائتلاف جدید با کشورهایی همچون ترکیه و نزدیکی آنکارا به قاهره پس از ۸ سال، اختلافات عربستان و امارات را وارد مرحله جدیدی کرده است.
عربستان طی دوره چهارساله دونالدترامپ آنچه که برخلاف قوانین بین الملل بود مرتکب شد؛ جنایت ائتلاف سعودی در یمن، نقض حقوق بشرکه همگی با پرداخت باج درقالب قراردادهای چندصد میلیارد دلاری نادیده انگاشته شد، حال با روی کارآمدن دولت بایدن این رویه تغییر می کند؟
العرب، نزدیک به عربستان سعودی نوشت: سفر وزیر خارجه روسیه به عربستان سعودی ابعادی غیر از تقویت همکاری دو جانبه دارد و بیش از هر چیز به مواضع اخیر آمریکا در قبال سعودیها مرتبط است.
طی هفتههای گذشته خطوط سیاست خارجی جدید دولت آمریکا در قبال خاورمیانه مشخص شده است. رئیس جمهور جو بایدن که چندی پیش در وزارت امور خارجه صحبت میکرد اظهار داشت که واشنگتن کمکهای نظامی خود به عربستان سعودی را محدود کرده و به پشتیبانی از حملات ریاض علیه حوثیها پایان میدهد. در همین حال، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه درخواست دولت ترامپ برای فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران را پس گرفت و در واقع با این اقدام حق ایران در واردات سلاحهای متعارف را پذیرفت. با این اوصاف کاهش پشتیبانی از سعودیها و هموار کردن راه برای تقویت نظامی ایران اولین گام آمریکای بایدن بود.
در پی انتشار گزارش اطلاعاتی سیا درباره دست داشتن محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در جریان قتل جمال خاشقجی و درخواست ها برای تحریم و مجازات وی، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفت که دولتش روز دوشنبه اطلاعیه ای درباره عربستان صادر خواهد کرد.
هارون دیوید میلر و ریچارد سوکولوسکی، مشاوران دولتهای جمهوریخواه و دموکرات در مطلب مشترکی در پولیتیکو نوشتند که ماه عسل در روابط آمریکا با ریاض و تلآویو به پایان رسیده و بایدن بهدنبال بازگرداندن تعادل به روابط ایالاتمتحده با این دو شریک منطقهای است. او از این دولتها خواسته است که به منافع آمریکا احترام بگذارند. اما منافع آمریکا چیست؟ ایالاتمتحده دیگر نمیخواهد خود را وارد تنش سیاسی جدیدی در منطقه خاورمیانه کند و به جای آن درصدد است تمرکز خود را بر حل مسائل داخلی و مهار چین در شرق آسیا بگذارد. بنابراین نادیده گرفتن این مساله از سوی این دو بازیگر با واکنش جدی و سخت دولت بایدن مواجه خواهد شد. بر این اساس رویکرد دولت دموکرات آمریکا نسبت به ریاض و تلآویو بستگی دارد به اینکه آیا آنها به برقراری ثبات در منطقه کمک خواهند کرد یا منطقه را به سمت بیثباتی سوق میدهند؟ اگر این دو شریک با این هدف جدید واشنگتن همراه نشوند، بهطور قطع با مجازات مواجه خواهند شد.
در چارچوب طرح ولیعهد عربستان جهت تنوع بخشی به منابع اقتصاد کشور به جای صرف اتکای بر نفت؛ ریاض در تلاش است تا در بازیهای کامپیوتری که ولیعهد سعودی نیز شیفته آنها است، سرمایه گذاری کند.
در سالهای اخیر، رسانه های غربی گزارش هایی از نقش چین در پیشرفت ظرفیتهای سعودی در ساخت و توسعه موشکهای بالستیک دور برد، ارائه داده اند. به گزارش شبکه «سی ان ان» ریاض نوعی تکنولوژی از چین خریداری کرده تا بتواند به کمک آن زرادخانه خود را در چارچوب موازنه قوا با ایران، تقویت کند. سلاح های چینی و خطرات آن، مناقشه هایی را در واشنگتن به راه انداخته که نگرانی در مورد آن، حتی از شبح سوخوی روسیه که توسط امارات خریداری شده نیز بیشتر است.
بایدن برای حل و فصل تنشهای ایران و آمریکا هنوز مسیری طولانی در پیش دارد. کشورهای حاشیه خلیج فارس با حمایت آمریکا جسور شده و رویکرد سختگیرانه دیپلماسی را امتحان میکنند. اگر رئیس جمهور بایدن میخواهد از اشتباهات دولت قبلی اجتناب کند، باید بداند که امروز مسئول پیشبرد مذاکرات نه عربستان بلکه خود آمریکا است.
پاریس که همراه سایر اعضای برجام، در دوران دونالد ترامپ ولو در ظاهر تلاش زیادی برای حفظ این توافق بینالمللی از خود نشان داد، با پیروزی بایدن گویا تغییر جهت داده و به نظر می رسد به مانعی برای بازگشت بایدن به برجام تبدیل شده است.